Daha önce dönemin Tarım Bakanı Faruk Çelik ve yine dönemin başbakanı Binali Yıldırım açıklamıştı “Milli Tarım Projesi”… şimdilerde bu kavram “Birlik” şemsiyesi eklenmiş olarak sunuldu. Birlik güzel şey: hele birlik beraberlik, birlikte kalkınma, birlikte çözüm üretme konusu da “ortak akıl” ve iyi uygulamalara dikkat çekmesi açısından önemli.
İthal et dönemlerinde bir kurtuluş ipi gibi sarıldığımız “300 koyun projesi” vardı. Başarısı tartışılan, ancak yine dönemin bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’nın iyiniyetli bir icraatı olarak düşündüğümüz; eski uygulamalardan “kopuk” ve “birlik”ten uzak çalışmalar… Elbette bu durumlar hayvancılık destekleri konusunda ciddi kuşkulara neden oluyor.
Şimdi Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın açıkladığı reform paketine ilişkin, tarımın yapısal sorunlarını çözecek, enflasyonu düşürecek projeler olup olmadığı içerikte belli olacak. Aslında beklenti şöyle: Tarımda girdi maliyetlerini düşürecek, çiftçiye para kazandıracak ve üretimi artırarak sürdürecek bir ortamın sağlanmasıdır.
Büyükbaş dışında bir “küçükbaş destek programı”ndan söz edilmektedir. 47 milyondan 100 milyon baş küçükbaş sayısının arttırılması öngörülmektedir. Kooperatifler konusu bir muammadır. Tarımsal üretimin hangi aşaması için aktif rol üstleneceği de belli değildir. Evet, katma değerli ürün üretilmelidir. İnovasyon/yenilik içeren ürün ve teknolojilere odaklanılmalıdır. Gel gör ki sürecin bir noktasından sisteme dahil olmak gelecek açısından kolay olmamaktadır. Ancak tarımda gerekli hamleler yapılmadan, kronik enflasyon ve işsizlik problemlerinin çözümü çok da kolay değildir.
Enflasyon deyince Mart/2019 enflasyon verileri de geldi. TÜİK’in açıkladığı tarım ürünleri üretici fiyat endeksini (Tarım-ÜFE) açıkladı. Aylık Tarım-ÜFE artışı 1,75. Son 12 aydaki artış %13,2 olmuştur. Fiyat artışı çiftçiden yana ama çiftçi reel olarak kazancını koruyamadı, tam tersine geriledi. Buna sermayeden yemek de diyebiliriz. Tarım-ÜFE’deki böylesine rekor bir artış, üreticinin dengesinin bozulduğunun ve normal bir dönemden geçilmediğinin önemli bir kanıtıdır. Üretici fiyatlarının artması üreticiyi memnun etmiyorsa; Ekilen - dikilen tarım arazisi miktarı azalıyor ve çiftçi sayısı geriliyorsa, haliyle üretim kayıpları ortaya çıkıyorsa tarımsal nüfus ister istemez gerileyecektir. Arazi kullanımı azalacaktır. Düşen üretim ithalat ve başka ülkenin çiftçisini beslemek demektir. Dışa bağımlılık demektir.
“İnsan, çiftçi” kavramları telaffuz edilmemiş, örgütlenme net değil, teşvik açık değil, bütüncül bir kalkışma modeli sunuma yansımamıştır. En önemlisi politika üretilirken mevcut ve hedeflenen durum ortaya konulur. Rakamlar ilan edilir: Nereden nereye varılacağı bunun için ne tür kaynak ve faaliyetler yürütüleceği; bunların maliyetleri ile birlikte açıklanır.
Ortada rakamlar yoktu: Olan rakamlar da 2001 tarım sayımı rakamlarıdır. Haliyle yıllar itibariyle revize rakamlarla oluşturulan veri setinin güvenilirliği tartışmalıdır. Sistematik bunun üzerine oturtulmaktadır. Tarım sektörüne yönelik veri tabanının güncelliği, doğruluğu ve güvenilirliği tartışmalı iken sağlıklı bir planlama ve projeksiyonlara nasıl ulaşılır? Tek cümleyle, ölçülemeyenin kontrolü nasıl sağlanır?
Tarım desteklemelerinin “düzenleyici etki analizi” nasıl yapılıyor? Ya da yapılıyor mu? Teşvik ya da destekleme denilen konu sadece “Verme” odaklı mı olmalıdır? Kimse verdiğimiz bunca paralar nereye gitti demiyor!
2018 yılında 14,6 milyar TL olan destek paketi, 2019 için 16,1 milyar TL olarak açıklanmıştır. Tarımsal desteklemelerin “kırsaldaki katkısı, çiftçinin refahına etkisi” hesaplanamıyor. Üstelik Sayıştay da bunun peşine düşmüş görünmektedir. Raporlarda bu hususa dikkat çekilmektedir. Politika dediğimiz konudan beklenen husus, “tarım sektöründe gelir/refah düzeyini yükseltmek; üretim, verim ve ürün çeşitliliğini artırarak bu işi sürdürülebilir kılmaktır. Hasılı bunun yolu bellidir: tarımsal üretimi desteklemek… Hepimiz biliyoruz ancak;
Ne yapacağımızı biliyoruz, ama ne yaptığımızı bilmiyoruz.